TRƯỜNG TRUNG HỌC THỰC HÀNH SÀI GÒN
NHÓM NGỮ VĂN 6
Tham luận
NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN
TRONG VIỆC HỌC TẬP MÔN NGỮ VĂN CỦA HỌC SINH LỚP 6
Kính thưa quý vị đại biểu;
Kính thưa các thầy cô giáo!
Việc dạy - học môn Văn trong nhà trường luôn nhận được sự quan tâm của toàn xã hội vì tầm quan trọng của bộ môn trong việc bồi đắp tâm hồn và góp phần hình thành nhân cách học sinh. Văn học trang bị những cảm xúc nhân văn, giúp con người hướng tới Chân - Thiện - Mỹ. Nhờ có văn học mà đời sống tinh thần của con người ngày càng giàu có, phong phú, tinh tế hơn.
Từ năm 2001, khi bắt đầu triển khai giảng dạy chương trình sách giáo khoa mới theo yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông, các cấp quản lý giáo dục cũng đã tổ chức nhiều đợt tập huấn, hội thảo về đổi mới phương pháp dạy học, cách thức tổ chức giờ dạy, đánh giá giờ dạy, ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy…Tuy nhiên, khi thực hiện lại bộc lộ những khó khăn, vướng mắc và quá nhiều tình huống và người giáo viên phải tự tìm hướng giải quyết.
Tổ Văn trường Trung học Thực hành Sài Gòn, được Phòng Giáo dục – Đào tạo tín nhiệm giao nhiệm vụ tổ chức tiết thao giảng cho đội ngũ giáo viên Văn các trường Trung học cơ sở và tất cả giáo viên dạy lớp 5 các trường Tiểu học của quận về dự. Trong buổi thao giảng hôm nay, nhóm Văn 6 chúng tôi xin trình bày vấn đề Những thuận lợi và khó khăn trong việc học tập môn Văn của học sinh lớp 6 với hy vọng được cùng các thầy cô chia sẻ, góp ý để việc giảng dạy đạt hiệu quả hơn.
Có quá nhiều điều mới lạ đối với các em khi bước vào trường trung học cơ sở làm ảnh hưởng đến tâm lý và ngay cả việc học tập. Việc đầu tiên làm cho các em trở nên nhút nhát là từ học sinh lớn nhất của trường tiểu học lại trở thành nhỏ nhất của trường trung học cơ sở. Nhìn các anh chị lớp trên to lớn, lanh lợi, các em bỗng thấy mình sao nhỏ bé, ngờ nghệch. Nhiều em trở nên rụt rè, thiếu tự tin. Việc học cũng có biết bao điều mới lạ: mỗi thầy cô dạy một môn và từng môn lại cần có phương pháp học tập phù hợp với đặc thù riêng. Nếu không nhận được quan tâm giúp đỡ từ phía thầy cô dạy lớp 6 và cả sự am hiểu những khó khăn về tâm lý của con trẻ ở các bậc cha mẹ học sinh thì kết quả học tập của nhiều em sẽ đi xuống.
Môn Ngữ văn trong nhà trường phổ thông có vai trò rất quan trọng trong việc rèn luyện cho học sinh khả năng sử dụng ngôn ngữ, diễn đạt, cách thức tạo lập các loại văn bản phục vụ cho quá trình giao tiếp trên mọi lĩnh vực của mỗi người trong cuộc sống... Trong trường mầm non, các em lần đầu tiên tiếp cận với môn Ngữ văn bằng chương trình làm quen văn học, làm quen chữ viết. Đến khi bắt đầu vào trường Tiểu học, môn Ngữ văn được cụ thể hóa bằng môn Tiếng Việt bao gồm các phân môn: Tập đọc, Kể chuyện, Chính tả, Luyện từ và câu, Tập làm văn. Các em còn được rèn chữ viết rõ ràng, sạch đẹp, rèn chính tả cẩn thận…
Có thể thấy rằng khi thiết kế chương trình mới, Bộ Giáo dục & Đào tạo đã chú trọng đến tính liên thông. Do đó, các em học sinh khi học chương trình bộ môn Ngữ văn lớp 6 gặp nhiều thuận lợi vì có những kiến thức các em đã được học ở lớp 4, lớp 5. Cụ thể như:
Phần Luyện từ và câu, các em đã học một số kiến thức cơ bản về các loại từ trong tiếng Việt như danh từ, động từ, tính từ, đại từ,… các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa,…;
Môn Tập làm văn, các em cũng đã tìm hiểu và rèn luyện viết văn tự sự, văn miêu tả…
Tất cả những kiến thức và kỹ năng này tiếp tục được rèn luyện và nâng cao ở chương trình Ngữ văn lớp 6. Thực tế giảng dạy trong nhiều năm qua, chúng tôi phát hiện những khó khăn của các em khi học môn Ngữ văn.
Trước hết, các em học sinh rất bỡ ngỡ khi tiếp nhận một chương trình đã bắt đầu có tính chuyên môn hóa cao ở cấp trung học cơ sở. Mỗi môn học sẽ do một giáo viên đảm nhiệm và số lượng môn học cũng tăng lên nhiều hơn. Các em lúng túng khi chưa biết sắp xếp thời gian hợp lý để hoàn thành các yêu cầu của từng môn học, trong đó có môn Ngữ văn.
Tiếp theo là những khó khăn trong việc làm quen với các tiêu đề trong sách giáo khoa. Trong bộ sách Tiêng Việt ở bậc tiểu học, mỗi một đơn vị bài đều giới thiệu rõ là phần “Tập đọc”, “Chính tả”, “Luyện từ và câu”, “Tập làm văn” nhưng trong sách giáo khoa Ngữ văn 6, tất cả các phân môn được tích hợp trong một đơn vị bài. Phần văn bản thì được giới thiệu còn phần Tiếng Việt và Tập làm văn thì không có. Các em mất nhiều thời gian làm quen với việc sử dụng sách giáo khoa mới.
Phần văn bản yêu cầu học sinh phải đọc hiểu văn bản, thông qua hoạt động trên lớp, giáo viên giúp học sinh phát hiện cái hay, cảm nhận vẻ đẹp của văn bản. Để học tốt phần này, học sinh phải có phần chuẩn bị trước bài ở nhà như: đọc văn bản, tự chia đoạn, tìm ý, giải thích từ, trả lời các câu hỏi trong sách giáo khoa,... để có thể tự thuyết trình và trả lời câu hỏi xây dựng bài. Đây cũng là phần khó nhất và đòi hỏi học sinh phải nỗ lực trong học tập.
Một khó khăn khác nữa của học sinh, đó là việc kết hợp 2 kỹ năng nghe và viết. Những tháng đầu, các em vẫn chưa biết ghi chú lại những nội dung quan trọng mà chủ yếu nghe giảng rồi chờ giáo viên viết bảng xong để chép vào vở.
Số lượng bài kiểm tra và hình thức kiểm tra cũng là một áp lực đối với học sinh. Bước vào lớp 6, các em bắt đầu làm quen với bài kiểm tra 15 phút, bài kiểm tra 1 tiết, bài viết ở nhà, bài viết tại lớp. Theo qui định đối với môn Ngữ văn, trong một học kỳ, số lượng bài kiểm tra gồm 3 bài kiểm tra 15 phút, 3 bài tập làm văn và 1 bài kiểm tra học kỳ. Có thể nói lượng bài kiểm tra như thế là khá nhiều đối với các em.
Nội dung và yêu cầu kiểm tra không phải là kiểm tra theo kiểu học thuộc lòng mà kết hợp lý thuyết với thực hành. Riêng Tập làm văn là một môn khó. Vì đó là sự tổng hợp của 3 phân môn trong chương trình Ngữ văn. Do đó, các em phải biết vận dụng kiến thức bài học, nghe giảng trên lớp, vốn từ, khả năng diễn đạt của mình để viết thành một bài tập làm văn tại lớp với thời gian 90 phút. Trong khi đó phương pháp dạy học môn làm văn ở một số trường tiểu học lại theo một trình tự: giáo viên hướng dẫn, gợi ý, luyện nói theo dàn bài đã được chuẩn bị sẵn và sản phẩm cuối cùng là bài văn, thời gian dành cho bài viết ở lớp tối đa khoảng 20 phút.
Thời lượng môn Ngữ văn theo phân phối chương trình do Bộ giáo dục – Đào tạo qui định là 4 tiết/ tuần ít hơn so với chương trình Tiểu học. Muốn học tốt môn Ngữ văn, học sinh phải tự đọc, tự tìm hiểu và chiếm lĩnh tri thức mới ở nhà. Trong khi đó, kỹ năng tự học của các em rất yếu. Hạn chế này chính là một trở ngại lớn đối với học sinh tiểu học khi chuyển cấp.
Nhằm mục đích giúp các em nhanh chóng hòa nhập và tiếp nhận những thay đổi mới của môi trường học tập, nhóm giáo viên Văn 6 đã thực hiện những bước sau:
- Tiết học đầu tiên gặp các em, giáo viên luôn dành thời gian để hướng dẫn cách tiếp cận sách giáo khoa, những yêu cầu về việc học bài, soạn bài, ghi bài, phương pháp học tập bộ môn, những thống nhất chung về tiêu đề, kí hiệu trong vở ghi... Chúng tôi cho rằng, đây là một bước quan trọng không thể thiếu mặc dù thực tế là phân phối chương trình của Bộ không dành tiết riêng để giáo viên giới thiệu về bộ môn, phương pháp học... Thực tế đã chứng minh, nhờ làm tốt ở phần này, học sinh dễ dàng làm quen với chương trình và phương pháp dạy học của giáo viên, tạo thuận lợi cho việc học tập của các em.
- Trong mỗi tiết học, ngoài giảng dạy trên lớp, chúng tôi thường xuyên kiểm tra vở ghi, vở bài soạn để kịp thời giúp các em làm quen với những yêu cầu mới của bộ môn.
- Giáo viên luôn lắng nghe, chia sẻ và hướng dẫn các em. Trong cái nhìn của các em, chúng tôi trở thành một người bạn lớn để các em yên tâm và mạnh dạn trao đổi những suy nghĩ của mình về bài học, những vấn đề khó khăn mà các em đang gặp phải...
- Khi thiết kế giáo án, giáo viên cũng chú trọng đến việc hướng học sinh học tập tích cực, chủ động. Giáo viên tập dần cho các em kỹ năng tự học thông qua việc tự soạn bài ở nhà và trình bày trước lớp. Kết quả việc tự học của các em không chỉ thể hiện ở những phát biểu ý kiến trên lớp mà còn thể hiện qua vở soạn, qua hoạt động nhóm và qua những kiến thức các em tích lũy được trong quá trình học nhằm làm tốt các bài kiểm tra. Trong những tiết dạy phân môn tập làm văn, chúng tôi luôn cố gắng sửa chữa những lỗi diễn đạt, lỗi dùng từ, lỗi chính tả, hình thành cho các em những kỹ năng tự tạo lập dàn ý. Đây là một công việc hết sức quan trọng, khó khăn và cần thực hiện lâu dài.
Kính thưa quí vị đại biểu;
Kính thưa các thầy cô giáo!
Mỗi một cấp học có những thuận lợi và khó khăn riêng. Vì thế, hôm nay, chúng tôi rất hân hạnh được đón tiếp quý thầy cô là giáo viên dạy Văn các trường trung học cơ sở và các thầy cô dạy khối lớp 5 trong quận đến dự tiết học minh họa và cùng lắng nghe bài tham luận này. Tất cả đều nhằm mục đích cuối cùng là giao lưu và qua đó cùng chia sẻ những khó khăn mà chúng ta đã gặp trong quá trình giảng dạy bộ môn. Nhân đây, cũng xin cảm ơn quý thầy cô ở các trường tiểu học là những người đã dày công ươm mầm tri thức, tậm tâm giảng dạy, rèn luyện để cho các em có được những kĩ năng và kiến thức cơ bản. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý giá từ quý thầy cô.
Kính chúc sức khỏe quý vị đại biểu, quý thầy cô!
Chân thành cám ơn.