Bản tham luận về việc “ Hướng dẫn học sinh tự học"

Giaùo vieân Nguyễn Ñòch Quoác 

I/Nêu vấn đề

       Trong giaûng daïy moân toaùn, khi noùi veà vaán ñeà “ Ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc “ thì ngöôøi ta thöôøng ñeà caäp ñeán vieäc Thaày vaø Troø daïy vaø hoïc nhö theá naøo thì ñöôïc goïi laø ñoåi môùi phöông phaùp . Moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng mang tính quyeát ñònh tính chaát  cuûa vieäc  “ Ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc Toaùn “ laø vieäc höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc.

    Caùc vaâùn ñeà ñöôïc ñaët ra ôû ñaây laø :

-         Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå moät hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc  laø nhö theá naøo ?

-         Ngöôøi giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh cuûa mình töï hoïc nhö theá naøo ?

-         Vai troø cuûa nhaø tröôøng , cuûa ban giaùm hieäu trong vieäc toå chöùc vaø taïo ñieàu kieän nhö theá naøo ñeå hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc ?

-         Vai troø cuûa caùc caáp laûnh ñaïo giaùo duïc nhö Boä giaùo duïc , Sôû giaùo duïc trong vieäc soaïn thaûo phaân phoái chöông trình , vieát saùch giaùo khoa , toå chöùc thi cöû , cho ñieåm ñaùnh giaù giaùo vieân vaø hoïc sinh nhö theá naøo , nhaèm taïo ñieàu kieän toát hôn cho vieäc töï hoïc  cuûa hoïc sinh ?

-         Vai troø cuûa Phuï huynh hoïc sinh nhö theá naøo ñeå con em mình coù theå töï hoïc moät caùch nghieâm tuùc ,töï giaùc vaø trôû thaønh thoùi  quen ngay töø  khi môùi baét ñaàu ñi hoïc ? 

II/ Phaân tích ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà :

1/  Ñieàu kieän caàn vaø ñuû ñeå moät hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc  laø nhö theá naøo ?

          Ñieàu kieän tröôùc tieân ñeå moät hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc, nhaát laø ñoái vôùi moân Toaùn thì hoïc sinh ñoù phaûi coù söùc khoûe toát  caû veà theå chaát  vaø tinh thaàn :H/s phaûi coù theå chaát khoûe maïnh vaø tinh thaàn minh maãn saùng suoát thì hoïc Toaùn môùi toát ñöôïc , neáu maø theå chaát yeáu ñuoái vaø tinh thaàn meät moûi muï mò thì khoù maø coù theå töï hoïc cho toát ñöôïc.

Ñieàu kieän thöù hai laø trình ñoä ñoïc hieåu vaø tieáp thu kieán thöùc cuûa hoïc sinh : H/ s phaûi coù kieán thöùc cô baûn ( ít nhaát laø caùc kieán thöùc cô baûn cuûa caùc naêm hoïc tröôùc ñoù ),ví duï ñeå coù theå töï ñoïc hieåu SGK Toaùn lôp 8  thì ít nhaát caùc vaán ñeà cô baûn cuûa Toaùn lôùp 6 vaø lôùp 7 caùc em phaûi hieåu , phaûi nhôù , phaûi bieát  ( vaø neáu coù queân thì chæ caàn thaày nhaéc moät chuùt laø nhôù ).Moät h/s maø maát caên baûn naëng veà caùc kieán thöùc Toaùn caùc caáp lôùp tröôùc ñoù thì khoù maø coù theå töï hoïc ñöôïc.

Ñieàu kieän thöù ba ñoù laø vaán ñeà veà thôøi gian :Ñeå moät hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc thì vaán ñeà caàn ñaët ra laø: Hoïc sinh ñoù töï hoïc vaøo luùc naøo ? trong khoaûng thôøi gian bao laâu laø ñuû , laø hôïp lyù ? Moät hoïc sinh coù theå töï hoïc toát neáu bieát  phoái trí thôøi gian ñeå hoïc taäp trong  ngaøy cho hôïp lyù : Ví duï moät hoïc sinh , sau 5 tieát hoïc buoåi saùng ôû tröôøng ,tröø thôøi gian aên côm vaø nghæ tröa maát khoaûng moät tieáng röôõi thì töø 13g 30 ñeán khoaûng 18g00 h/s ñoù coù theå taän duïng ñeå giaûi quyeát heát caùc baøi taäp maø thaøy coâ vöøa giao cho buoåi saùng ( ngay khi maø kieán thöùc môùi tieáp thu coøn noùng hoåi vaø nhôù nhö in ),sau ñoù laïi tröø thôøi gian aên côm, vui chôi thö giaûn ñoâi chuùt heát moät tieáng röôõi , ñeán 19g30 phuùt  baét ñaàu oân baøi cuõ ,chuaån bò cho caùc tieát hoïc cuûa ngaøy hoâm sau cho ñeán khoaûng 22g30 phuùt thì keát thuùc vaø ñi nguû .Coù moät lôøi khuyeân laø caùc em khoâng neân hoïc baøi quaù khuya , nhaát laø sau 23g00 , vì  cho ñeán luùc ñoù thì ñaàu oùc ñaõ raát meät moûi coù hoïc theâm cuõng coù hieäu quaû raát ít ,maø ñoâi khi coøn coù taùc duïng laøm cho thieáu nguû thì saùng ngaøy keá tieáp laïi khoâng theå hoïc toát ñöôïc .

Ñieàu kieän thöù tö laø ñieàu kieän coù ñaày ñuû veà khoâng gian hoïc taäp vaø tö lieäu hoïc taäp : H/s phaûi coù goùc hoïc taäp coá ñònh , yeân tænh thoaùng maùt  saïch seõ ,ñaày ñuû aùnh saùng .H/s phaûi coù ñaày ñuû saùch vôû ,duïng cuï hoïc taäp , coù tuû saùch tham khaûo , coù maùy vi tính noái maïng internet . Moät h/s  maø thieáu taäp vôû , duïng cuï hoïc taäp , khoâng coù saùch tham khaûo , khoâng coù maùy vi tính keát noái maïng ( hoaëc coù maùy vi tính maø khoâng bieát söû duïng ñeå tìm toøi tra cöùu caùc nguoàn taøi lieäu caàn thieát cho vieäc hoïc ) thì vieäc töï hoïc cuõng bò haïn cheá. 

2/ Ngöôøi thaày caàn phaûi höôùng daãn hoïc sinh töï hoïc nhö theá naøo ?

Trong phaïm vi moät tieát hoïc ,moät baøi hoïc  ñeå moät h/s coù theå tieáp thu kieán thöùc coù hieäu quaû thì ngöôøi giaùo vieân caàn höôùng daãn cuï theå nhöõng coâng vieäc maø h/s caàn phaûi  chuaån bò vaø baét buoäc phaûi laøm cho ñuû.

Tröôùc heát ngöôøi giaùo vieân caàn chæ ra cho h/s bieát caùch hoïc moân Toaùn nhö theá naøo cho coù hieäu quaû :Moät h/s muoán töï hoïc toát  moân Toaùn thì sau khi heát tieát hoïc ra khoûi lôùp , phaûi hieåu kyõ baøi hoïc maø mình vöøa môùi hoïc ,phaûi naém vöõng caùc ñònh nghóa , caùc tính chaát , caùc qui taéc , caùc coâng thöùc ,hieåu kyõ caùc ñònh lyù vaø caùch chöùng minh ñònh lyù ,bieát vaän duïng ñònh lyù ñeå giaûi quyeát  ngay caùc baøi toaùn ñôn kieán thöùc .Sau ñoù khi veà nhaø phaûi xem laïi, hoïc laïi ngay cho thuoäc cho nhôù caùc ñònh nghóa, caùc ñònh lyù, caùc tính chaát, caùc coâng thöùc ,caùc qui taéc maø mình vöøa môùi hoïc .Keá ñeán phaûi  laøm lieàn cho heát caùc baøi taäp vöøa ñöôïc giao .

Trong quaù trình hoïc nhö theá ,neáu phaùt hieän ñöôïc coøn coù nhöõng choã trong lyù thuyeát cuûa baøi mình vöøa môùi hoïc vaãn coù nhöõng ñieàu chöa hieåu thaáu ñaùo , coøn muø môø hoaëc coù nhöõng baøi taäp maø suy nghó maõi vaãn khoâng tìm ñöôïc caùch naøo ñeå giaûi thì phaûi ñaùnh daáu vaø ghi laïi caùc caâu hoûi , caùc vaán ñeà chöa roõ coøn thaéc maéc ,ñeå tieát hoïc keá tieâp ñoù nhôø thaày giaûng giaûi laïi .

Ñeå töï hoïc toát hôn nöõa thì sau khi  hoaøn thaønh heát caùc coâng vieäc ñöôïc giao ,thì thôøi gian coøn laïi h/s coù theå ñoïc tröôùc baøi saép söûa hoïc ñeán ôû tieát hoïc keá tieáp vaø chuaån bò saün caùc caâu hoûi ñoái vôùi nhöõng vaán ñeà maø mình cho duø ñaõ ñoïc roài maø vaãn khoâng hieåu .ÔÛ khaâu chuaån bò cho baøi môùi , ñeå phaùt huy tính tích cöïc vaø chuû ñoäng vaø saùng taïo cuûa h/s thì ngöôøi thaày thay vì daïy baøi môùi theo kieåu truyeàn thoáng ,coù theå giao vieäc tìm toøi nghieân cöùu baøi môùi cho h/s töï nghieân cöùu baèng caùch chia toå vaø phaân coâng vieäc cuï theå cho töøng toå ,roài toå chöùc cho h/s thuyeát trình caùc phaàn nghieân cöùu cuûa mình vaø y/c caùc toå khaùc nhaän xeùt ñaùnh giaù ñaët caâu hoûi cho thaáu ñaùo caùc vaán ñeà ,cuoái cuøng thaày giaùo môùi nhaän xeùt ñaùnh giaù vaø toång keát thaønh baøi hoïc .Tuy nhieân ñeå coù theå thöïc hieän ñöôïc kieåu daïy baøi môùi nhö keå treân ,vaán ñeà ñaët ra laø g/v coù ñaûm baûo theo kòp phaân phoái chöông trình daïy cuûa Boä GD hay khoâng ? neáu g/v thöôøng  xuyeân bò chaùy giaùo aùn  .

Ngöôøi thaày caàn yeâu caàu h/s  khi hoïc treân lôùp  phaûi thaät söï nghieâm tuùc, nghe giaûng ghi cheùp baøi ñaày ñuû , roõ raøng caån thaän . Sau ñoù thaày caàn choát laïi nhöõng ñieàu cô baûn , nhöõng vaán ñeà troïng taâm cuûa baøi hoïc vaø yeâu caàu h/s  hoïc thuoäc  vaø quan troïng  hôn nöõa laø phaûi daønh nhieàu thôøi gian hôn cho vieäc höôùng daãn ñeå cho h/s coù theå laøm heát ñöôïc caùc baøi taäp ñöôïc giao .Vaø ñeå hoïc sinh coù neà neáp toát trong vieäc töï hoïc moân toaùn thì ngöôøi giaùo vieân caàn phaûi laøm nghieâm tuùc caùi coâng vieäc laø “kieåm tra xem h/s cuûa mình coù laøm ñuùng vaø ñaày ñuû caùc coâng vieäc ñöôïc giao hay khoâng?”. Khi giao vieäc veà nhaø cho hoïc sinh ,thì g/v  caàn chuù yù giao baøi vöøa phaûi , vöøa taàm ,khoâng neân cho quaù nhieàu baøi taäp hoaëc baøi taäp quaù khoù vì neáu giao baøi nhö theá thì seõ bò phaûn taùc duïng ,vì khi maø cho duø ñaõ coá gaéng heát söùc maø vaãn khoâng laøm heát ñöôïc baøi thì caùc em deã sinh ra naûn chí vaø seõ thoâi khoâng coá gaéng nöõa hoaëc seõ hoïc theo kieåu ñoái phoù .Khi giao baøi taäp veà nhaø g/v caàn choïn löïa baøi nhöõng baøi taäp kinh ñieån ,cô baûn vaø troïng taâm nhaát cuûa baøi ,roài höôùng daãn cho h/s phöông phaùp laøm , vaø chæ ra nhöõng kieán thöùc naøo caàn duøng ñeå giaûi quyeát baøi toaùn .Tuy nhieân ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy cho chu ñaùo thì trong phaïm vi moät tieát  hoïc thöôøng ngöôøi thaày khoâng coù ñuû thôøi gian .

3/ Vai troø cuûa nhaø tröôøng nhö theá naøo trong vieäc taïo ñieàu kieän vaø giuùp ñôû ñeå hoïc sinh  coù theå thöïc hieân toát vieäc töï hoïc ?

Nhaø tröôøng coù theå taêng cöôøng xaây döïng phoøng thö vieän ,phoøng ñoïc saùch , mua theâm nhieàu ñaàu saùch tham khaûo saùch naâng cao cuûa caùc moân hoïc.Toå chöùc thi ñua caùc phong traøo tham gia ñoïc saùch , tuyeân döông nhöõng em tham gia nhieàu vaøo vieäc ñoïc saùch vaø möôïn saùch  cuûa phoøng thö vieän tröôøng.

Theâm  nöõa nhaø tröôøng caàn taïo döïng cho ñöôïc moät Website rieâng vaø ñoäng vieân khuyeán khích giaùo vieân soaïn theâm nhieàu baøi giaûng vaø giaùo aùn ñieän töû ,vaø nhieàu baøi vieát veà chuyeân moân nhaèm laøm giaøu theâm nguoàn tö lieäu phuïc vuï cho vieäc töï hoïc cuûa hoïc sinh.

Nhaø tröôøng caàn môû theâm nhieàu lôùp caên baûn veà tin hoïc nhaèm giuùp cho h/s coù trình ñoä toái thieåu veà tin hoïc phuïc vuï cho vieäc tra cöùu ,tìm toøi taøi lieäu hoïc taäp treân maïng 

4/ Vai troø cuûa PHHS  nhö theá naøo trong vieäc giuùp con em cuûa hoï coù theå töï hoïc ñöôïc toát hôn ?

Tröôùc heát PHHS caàn chaêm lo veà maët söùc khoûe cho h/s, cho con em mình aên uoáng nguû nghæ ñaày ñuû  ,keát hôïp vôùi vui chôi giaûi trí cho hôïp lyù .Boá trí goùc hoïc taäp , khoâng gian hoïc taäp coá ñònh yeân tænh ,thoaùng maùt saïch seõ,coù ñaày ñuû baøn gheá duïng cuï hoïc taäp ,coù tuû saùch tham khaûo , coù maùy vi tính keát noái maïng .

Keá ñeán laø PHHS caàn taïo  cho con em mình coù neà neáp veà giôø giaác trong vieäc töï hoïc ôû nhaø ,phaûi reøn luyeän cho caùc em coù thoùi quen töï hoïc  ngay töø khi coøn beù ,ngay töø luùc môùi baét ñaàu ñi hoïc .

PHHS cuõng caàn chuù yù theo doõi saâu saùt veà trình ñoä vaø naêng löïc hoïc taäp cuûa con  em mình ,moân naøo maïnh ,moân naøo yeáu maát caên baûn . Moân maïnh thì khuyeán khích töï hoïc ,moân bò maát caên baûn thì phaûi nhôø ñeán thaày giaùo keøm caëp ñeå laáy laïi caên baûn .Caàn traùnh trieät ñeå vieäc hoïc theâm daøn traûi ,moân naøo cuõng ñi hoïc theâm seû daãn ñeán tình traïng khoâng coøn ñuû thôøi gian vaø söùc khoûe ñeå maø töï hoïc nöõa. 

5/ Vai troø cuûa caùc caáp laõnh ñaïo GD nhö Sôû GD hoaëc Boä GD nhö theá naøo ?

ÔÛ goùc ñoä vó moâ ,caùc vaán ñeà nhö phaân phoái chöông trình daïy hoïc cho caùc moân hoïc ,saùch giaùo khoa ,toå chöùc thi cöû , toå chöùc thi ñua ñaùnh giaù thaøy coâ giaùo vaø hoïc sinh nhö theá naøo ñeå nhaèm thuùc ñaåy phong traøo töï hoïc trong caùc nhaø tröôøng ngaøy caøng toát hôn cuõng caàn phaûi xem xeùt laïi .ÔÛ ñaây toâi khoâng daùm laïm baøn  theâm vì  chaéc laø mình chöa ñuû trình ñoä vaø cuõng khoâng thuoäc phaïm vi cuûa mình 

III/ Keát luaän:

            Ñeå giuùp moät hoïc sinh coù theå töï hoïc ñöôïc moät caùch toát nhaát caàn hoäi ñuû caùc yeáu toâ: veà söùc khoûe ,veà trình ñoä tieáp thu kieán thöùc , veà thôøi gian , veà ñieàu kieän hoïc taäp , veà caùc nguoàn tö lieäu hoïc taäp.

            Ñeå giuùp moät hoïc sinh töï hoïc toát caàn coù söï giuùp ñôõ tieáp söùc vaø ñoàng thuaän nhaát trí  cao töø caùc löïc löôïng GD nhö ñaõ neâu treân.

            Treân ñaây laø moät soá thieån yù cuûa rieâng caù nhaân toâi , coù theå laø chöa hoaøn toaøn ñuùng, cuõng coù theå sai , nhöng ñoù vaãn laø nhöõng traên trôû nghieâm tuùc caàn neâu leân ñeå moïi ngöôøi cuøng suy nghó baøn thaûo xem xeùt ,nhaèm giuùp cho phong traøo töï hoïc cuûa hoïc sinh trong tröôøng ngaøy caøng toát hôn.